Aslında bu yapıya sadece cami deyip geçemeyiz. Yapıldığı 16.yüzyılda birçok işe yarayan bir yapı olarak inşa edilmiş. Bu külliyede tek parsel üzerine yerleştirilmiş olan yapılar; Türbe, güneş saati, şadırvan, kervansaray, tekke, semahane, misafirhane, medrese, imaret, tabhane, ahşap ve kütüphane ve yine hepimizin bildiği parsel dışındaki hamam. O hamamdan da bahsedecek olursan Çoban Mustafa bu kısmı kişisel kullanım alanı olarak yaptırmış. Han olarak yapılan yapı günümüzde hamam olarak kullanılıyor. Külliyeden bahsetmeden önce adını taşıdığı çobandan bahsedelim. Çoban Mustafa Paşa gençken gerçekten çobanlık yapmış doğup büyüdüğü Bosna’da. Yavuz Sultan Selim, Mısır fethine giderken Çoban Mustafa da sefere katılır ve fetihten sonra Piri Mehmet Paşa’nın koruyuculuğuna alınır. Zaman içerisinde çeşitli mevkilerde yükselir. Sırası ile Kapıcıbaşı ve Rumeli Beylerbeyi olur. Sonraları Yavuz Selim’ in kızı ile evlenip hakanın damadı olur. Daha sonraki zamanlarda Divan-ı Hümayun 3. Veziri olur. Ardından 2. Vezirliğe terfi eder. Kanuni Sultan Süleyman zamanında da Vezirlik görevini yürütür. Kanuni orduları ile 1521 yılında Belgrad Seferi’ ne, Serdar olarak Rodos Seferi’ ne katılır. En sonunda Sultan Süleyman tarafından Mısır valiliği’ ne atanır. Bu görevini yaklaşık altı ay kalır. Mısır’ da çıkan bir isyanı bastırır. Ardından İstanbul’ a geri çağrılarak tekrar vezirliğe getirilir. Sağlığında Gebze’ ye çeşitli vakıflar, cami ve diğer mimari eserler yaptırır. İstanbul’ da vefatından sonra, kendi adına yaptırmış olduğu Gebze’ deki külliyede caminin kıble tarafında yer alan türbesine gömülür. Külliyenin kapısında bulunan Arapça kitabeye göre külliye 1523 yılında yaptırılmış. Mimar Sinan’ın eserlerinin yazılı olduğu Tezkiret’ül Ebniye listesinde külliyenin adı geçse de yapım tarihi onun mimarbaşılığından önceki yıllara denk geliyor. Tarihçiler bu konuda hala tartışıyorlar ve kesin bir karar veremiyorlar. Bununla ilgili çeşitli düşünceler var fakat şu an hangisi gerçek tarih bilemiyoruz. Bir tarihçiye göre Mimar Sinan külliyenin yapım aşamasında bizzat başında olmamış, sadece kalfa göndermekle yetinmiş. Çoban Mustafa Paşa Gebze’yi bir yerleşim yeri haline getirmeye çalıştığından mı, yoksa güçlü bir böyle olarak mı gördüğünden bilinmez yaşadığımız Gebze’nin bu hale gelmesine ilk o adım atmış gibi duruyor.
HABER: AYŞENUR OĞUZ
               YAŞAM PESEN