Yükseköğretim Kurulu Başkanı Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç, Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Projesi kapsamındaki Araştırma ve Aday Araştırma Üniversitelerinin Rektörleri ile Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) Kongre Merkezi’nde gerçekleştirilen “Araştırma Odaklı İhtisaslaşma Üniversiteleri Çalıştayı”nda bir araya geldi.

GTÜ ev sahipliğinde düzenlenen çalıştaya TÜBİTAK Başkanı ve aynı zamanda YÖK üyesi olan Prof. Dr. Hasan Mandal, YÖK Yürütme Kurulu Üyesi Prof. Dr. Naci Gündoğan ve YÖK yetkililerinin yanı sıra Araştırma Üniversitelerinden Gebze Teknik, Ankara, Boğaziçi, Erciyes, Gazi, Hacettepe, İstanbul Teknik, İstanbul, İstanbul Üniversitesi - Cerrahpaşa, İzmir Yüksek Teknoloji ve Orta Doğu Teknik Üniversitelerinin Rektör ve Rektör Yardımcıları ile Aday Araştırma Üniversitelerinden “Çukurova, Ege, Selçuk, Uludağ ve Yıldız Teknik” Üniversitesinin Rektör ve Rektör Yardımcıları katıldı.

Çalıştayın açılışında Gebze Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Muhammed Hasan Aslan ve YÖK Başkanı Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç birer konuşma gerçekleştirdi.

- “Her türlü akademik iş birliği ve ortak projelere kapımız açık”

GTÜ Rektörü Aslan, araştırma üniversitelerinin sosyal ve ekonomik anlamda bulundukları ülkelere önemli katkılar sağladığını, ülkelerin kalkınmasında ve gelişmesinde kritik bir rol üstlendiğini belirterek çalıştaya ev sahipliği yapmaktan duyduğu memnuniyeti ifade ederek konuşmasına başladı.

Bilgi üretimi ve yenilikçiliğin, araştırma üniversitelerinin ana yakıt gücü olduğunun altını çizen Rektör Aslan, sözlerini şöyle sürdürdü, “Hali hazırda ülkemizdeki araştırma üniversitelerini ve yaptıkları çalışmaları değerlendirdiğimizde dünya standartlarında olduğumuzu söylemekle birlikte özellikle araştırma çıktılarının katma değere dönüşmesi noktasında birlikte daha çok çalışmamız gerektiği aşikardır. Burada güzide üniversitelerimizin rektörlerini ve YÖK başkanımızı da bir arada bulmuşken her türlü akademik iş birliği ve ortak projelere kapımızın açık olduğunu belirtmek isterim.”

YÖK Başkanı Saraç, üniversitelerdeki çeşitlilik ve misyon çalışmalarının başlaması, yaygınlaşması, araştırma üniversitelerinin seçilmesi ve 2006’dan sonra kurulan üniversitelerde pilot çalışmalarla başlayan bölgesel misyon çalışmalarının Türk Yükseköğretimi için gerçekten bir reform niteliğinde olduğunu belirterek konuşmasına başladı.

Göreve geldiği günden bu yana medeniyetimizin bilim tarihini zihnimizde başarıya engel oluşturan durumları ortadan kaldırmak için bir örnek kabul aktaran YÖK Başkanı Saraç, Türk Yükseköğretimi’ni bilim ve eğitim alanında dünyada rekabet edebilir, hatta yön gösterir bir düzeye taşımak için birlikte azami gayret gösterdiklerinin altını çizdi.

- "Üniversitelerin proje bütçelerinde aldığı pay artmalı"

OECD verilerine göre, Türkiye’nin 2015-2025 döneminde % 4.9’luk yıllık ortalama büyüme oranı ile OECD’ye üye ülkeler arasındaki en hızlı büyüyen ekonomilerden biri olacağını vurgulayan Saraç, Türkiye’nin, günümüzde yaşamı daha iyi kılan tüm teknolojik ve bilimsel gelişmelere katkı sunması, tercih edilir bir paydaş olması ve çığır açıcı fikirlerle akademik arenada yer alması için üniversitelere büyük rol düştüğünü dile getirdi.

YÖK olarak; güçlü Türkiye hedefi ile uyumlu biçimde, yayınlarıyla, eğitimiyle, mezunları ile milli ve yerli teknolojinin alt yapısını oluşturacak üniversiteleri inşa etmek üzere kararlı ve isabetli adımlar attıklarını hatırlatan Başkan Saraç, bu süreçte özellikle araştırma üniversitelerinin güçlü dünya üniversiteleri ile rekabet edebilir hale gelmesi gerektiğini söyledi.

Ülke olarak büyük hedefler koyduğumuz 2023’e sayılı zamanlar kala bu gayretin, takibin ve desteği “2023’e 3 Kala Araştırma Üniversitelerimiz” mottosu ile araştırma üniversiteleri ve aday üniversiteler üzerinde daha da yoğunlaşacağını ifade eden Saraç, dünya geneline bakıldığında araştırma üniversitelerinin küresel bilgi ekonomisinin merkezinde olduğunu ve aynı zamanda kendi ülkelerindeki ulusal yükseköğretim sistemlerinin zirvesinde yer aldığına dikkat çekti. 

Ülke olarak yol almamız gereken en önemli noktalardan birisinin büyük uluslararası fonlardan (Horizon 2020 gibi) faydalanma oranının yükselmesi olduğunu vurgulayan YÖK Başkanı Saraç, “Burada iki noktanın altını çizmek istiyorum. İlki proje ortaklıklarında kurumlarımıza düşen payın artması ikincisi ise yürütücü olarak yer aldığımız projelerin artması. Nasıl önde gelen indekslerde yayınları takip ederken basitçe yayın sayılarını değil etki faktörü yüksek dergilerdeki yayınların artmasını önemsiyor ve takip ediyorsak, uluslararası projelerde de üniversitelerimizin proje bütçelerinde aldığı payı arttırmalarını ve proje konsorsiyumlarında yürütücü rolünü daha fazla üstlenmelerini bekliyoruz.” diye konuştu.

 ​

- "​Araştırma üniversitelerinde araştırma ekosistemi kurulmalı"

Araştırma üniversitelerinde “Bilginin yayılması ve yenilikler”, “ekonomik gelişme”, “gelişmiş yeteneklerle donatılmış beşeri sermaye” ve “toplumsal refah ve yaşam kalitesine katkı” olmak üzere 4 temel alandaki işlevsel etkilerden söz edildiğine değinen YÖK Başkanı Saraç konuşmasını şu şekilde sürdürdü:

“Net bir şekilde ifade etmek istediğim ana konu Araştırma Üniversitelerimizde vakit kaybetmeksizin “araştırma ekosisteminin” yaratılmasıdır: Ülkemizde, kamu ve özel sektördeki araştırmalar ile üniversite ve sanayi sektöründeki araştırmalar birbirlerinden ayrı bir şekilde yürütülüyor. Aksine bunların her biri, birbirinin tamamlayıcısıdır ve ulaşılan sonuçlar bütüncül araştırma ekosistemi içerisinde ele alınmalıdır. Bu araştırmalar, aynı zamanda ülke ekonomisi, toplumun bizatihi kendisi ve araştırmacılar için güçlü birlikte çalışma ortamları ve bilgi etkileşimleri sunmaktadır. Politika üretenler, araştırma fonlayıcıları, araştırma kuruluşları ve de diğer tüm kilit paydaşlar, bu bahsettiğim araştırma ekosistemin birbirinden ayrılmaz bileşeni olduğunu bilmeli, hissetmeli ve bu konuda motive edilmelidirler. İvedilikle kurulmasını, oluşmasını talep ettiğimiz bu ekosistem için, araştırma üniversitelerindeki özellikle genç araştırmacılar ve teknik personel, gerek idareciler gerekse kendilerinden daha kıdemli araştırmacılar ve hocalar tarafından yol gösterici, ufuk açıcı küçük grup toplantıları ile desteklenmelidir. Yani özetle araştırma ekosistemi güçlendirilmelidir. Bu ekosistem içinde tematik sınırlı çalışma alanları bir disiplin modeli ile, disiplinler arası bir şekilde ve takım odaklı olarak yürütülmelidir. Bu konunun 11. Kalkınma planına girmiş olması bizi ziyadesi ile memnun etmiştir.”

Araştırma üniversitelerinin toplumdaki rolünden ve araştırma ekosisteminden bahsederken, üniversitelerimizin motive edici ve destekleyici önemine vurgu yapmak istediğini sözlerine ekleyen Başkan Saraç, akademik merak üzerine, yürütülen yabancı literatürde mavi gökyüzü-serbest çalışma (blue sky-free ranging research) modeli olarak adlandırılan perspektifi desteklemek gerektiğinin önemine değindi.

 ​

- Araştırma üniversiteleri için yeni adaylar belirlenecek

Başkan Saraç, daha sonra araştırma üniversiteleriyle ilgili gazetecilere yaptığı açıklamada, toplantıda, bu üniversite rektörlerine atama ve yükseltme kriterlerini yükseltmelerini, uluslararası bağlantılara önem verecek tarzda nitelikli iş gücünü istihdam etmelerini ve yayınlarını artırma gibi beklentilerini aktardıklarını söyledi.

Araştırma üniversitelerinin 11 olan sayısını artırmayacaklarını, sistemde 5 aday araştırma üniversitesinin bulunduğunu dile getiren Saraç, "Önümüzdeki haftalarda araştırma üniversiteleri için yeni aday aday üniversiteler için çağrıya çıkacağız. Sistem için 5 aday adayı üniversite daha belirleyeceğiz. Araştırma ve aday araştırma üniversitelerine kadro takviyesi bu yıl da devam edecek." bilgisini verdi.

 ​

- Yabancı uyruklu akademisyenler için yeni düzenleme geliyor

YÖK Başkanı Saraç, "2023'e 3 Kala Araştırma Üniversiteleri" başlıklı sunumunda ise Türk üniversitelerinin dünya üniversiteler sıralamalarındaki yerlerine ilişkin bilgiler aktararak, Anadolu bozkırında kurulan Karabük Üniversitesinin çok kısa süre içinde ve nadir görülen bir şekilde Times Higher Education sıralamasına ilk 800'de girdiğini ve bunun önemli bir başarı olduğunu vurguladı.

Araştırma üniversitelerinde 524 yabancı uyruklu öğretim elemanı bulunduğunu bildiren Saraç, bu sayının artırılmasını istediklerini de söyledi. 

YÖK Başkanı Saraç, üniversitelerde istihdam edilen yabancı uyruklu öğretim üyelerine ilişkin bir dizi yeni kararın uygulanacağını dile getirerek şu bilgileri verdi:

"Önümüzdeki haftadan itibaren üniversitelere bir genelge yollayacağız ve yabancı uyruklu öğretim elemanı istihdamına yeni bir boyut getireceğiz. Lisans düzeyinde derslere girecek yurt dışından gelecek hocalar için belirli kriterler arayacağız. Aynı şekilde hazırlık sınıflarında yabancı dil öğretecek hocalar için de belirli kriterler arayacağız. Sadece farklı bir dilde ana dili olan kimsenin Türkiye'de bir üniversitede yabancı dil öğretmek için hocalık yapmasını doğru bulmuyoruz. Çünkü bu sonuç üretmiyor. Dolayısıyla bu alanda kriterleri yükselteceğiz. Sadece araştırma üniversiteleri için değil sistemin bütünü için devlet ve vakıf üniversitelerinde hazırlık sınıflarında istihdam edilecek yabancı uyruklu hocaların yabancı dil öğretiminde tecrübeli olmasını ve bunu belgelemesini şart koşacağız. Lisans ve lisansüstünde ders verecek hocalar için de belirli kriterler getirilecek. Dersin yanı sıra araştırma odaklı istihdam edilmek üzere de yurt dışından insan getirilmesini istiyoruz. Bu da ilk olacak. Bunların ücretleri de ders veren hocalardan daha yüksek olabilecek."

Başkan Saraç, araştırmalarını yürütmek ve ders anlatmak üzere ülkeye yüksek kaliteli akademisyen ve araştırmacıları davet etmek üzere yasal mevzuatın da oluşturulacağını belirtti.

Araştırma üniversitelerinde atama ve yükseltme kriterlerinin de yükseltilmesi gerektiğini de vurgulayan Saraç, "Araştırma üniversitelerinin bütün alanlarda iyi olmayı ama hiç olmazsa 2-3 alanda en iyi olmayı hedef olarak belirlemeliler." dedi.

 ​

- Geleceğin mesleklerinde yeni programlar ihdas edilecek

YÖK Başkanı Saraç, "Araştırma üniversitelerine, geleceğin meslekleri kapsamında yeni meslek alanlarına yönelik programlar ihdas edilecek. Buna öncülük etmek hem araştırma üniversiteleri için hem sistem için doğru bir tercih olacaktır. Geleceğin mesleklerinde sisteme girecek yeni programlar için yarışma şeklinde bir süreç kurgulayacağız. Bu alanlar için yetkinlikleri önde tutularak bazı üniversiteler pilot olarak seçilecek. Burada araştırma üniversiteleri öncelikli olarak yer alır." bilgisini de paylaştı.

YÖK Başkanı Yekta Saraç, üniversitelerin uluslararası sistemlerle iletişiminin güçlendirilmesi amacıyla Ulusal Akademik Veri Sistemi kurulması için çalışmalara başladıklarını da bildirdi.

Açılış konuşmalarının ardından YÖK Yürütme Kurulu Üyesi ve Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Naci Gündoğan’ın başkanlığında, TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal’ın da panel açılış konuşmacısı olarak yer aldığı “Araştırma Üniversiteleri ve Sıralama Endeksleri” konulu panel gerçekleştirildi.

Panelde proje kapsamındaki üniversitelerimizin ulusal ve uluslararası sıralamalardaki yerleri ile üniversitelerimizin akademik performanslarının arttırılmasının yanı sıra mevcut performanslarının daha görünür kılınması için yapılması gereken konular ele alındı.

Çalıştayın öğleden sonraki ikinci oturumunda ise YÖK Başkanı Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç başkanlığında, Araştırma ve Aday Araştırma Üniversiteleri Rektörleri ve ilgili Rektör Yardımcılarının katılımlarıyla “Araştırma ve Aday Araştırma Üniversitelerinin 3 Yılının Değerlendirilmesi” yapıldı. Bu kapsamda üniversitelerin bu süreçte gerçekleştirdiği ve önümüzdeki dönem planladığı hususlar istişare edildi.

YÖK Başkanı Saraç , toplantıyı takip eden gazetecilerin 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü'nü kutladı.​